Όποτε αποκαλύπτεται κάποιο «σκάνδαλο», όπως αυτό των κυκλωμάτων της Θεσσαλονίκης, αισθάνεται κανείς ότι αρμόζουν ανάλογες κάθε φορά σκέψεις.
Πρώτη ότι, ενώ με τέτοιον καπνό σίγουρα υπάρχει φωτιά, δεν πρέπει να προεξοφλούμε πόσοι είναι για τα καλά μπλεγμένοι στη «φωτιά» και πόσοι έχουν μικρή η καμία συμμετοχή. Με άλλα λόγια, το τι λέει η αστυνομία ή και οι εισαγγελείς (των οικονομικών μη εξαιρουμένων) δεν αποτελεί απαγγελία καταδίκης αλλά μόνο κατηγορίας - και οι κατήγοροι, όπως ξέρουμε, δεν έχουν πάντα δίκιο.
Δεύτερη, η απορία για τον λόγο που ορισμένα πράγματα δεν έχουν έρθει στο φως νωρίτερα, ενώ καθόλου δεν ήταν κρυφά υπό τον ήλιο. Πραγματικά, ενώ η εντός ορίων τοκογλυφία, ως σύναψη ιδιωτικών δανείων, μπορεί όντως να μένει κρυφή, η «προστασία» των νυχτερινών κέντρων και άλλων επιχειρήσεων σπάνια είναι άγνωστη στις αστυνομικές αρχές: συνήθως συχνά γνωρίζουν από καιρό «διευθύνσεις και ονόματα, και μόνο από τη φημολογούμενη εμπλοκή δικών τους ανθρώπων. Πλανάται, λοιπόν, πάντοτε το ερώτημα γιατί δεν καταβάλλεται συστηματικότερη προσπάθεια να ελεγχθεί η κατάσταση -αλλά η απάντηση σ’ αυτό προϋποθέτει να απαντηθούν λογικώς πρότερες απορίες, όπως το γιατί δεν μπορούν να ελεγχθούν τα ποτά- μπόμπες στα νυχτερινά κέντρα. Μην πείτε ότι είναι γνωστή η αιτία. Και να είναι, το ...αποτέλεσμά της πάντως μένει αθεράπευτο.
Η τρίτη σκέψη συνδέεται ειδικά με μία από τις πλευρές δράσης των κυκλωμάτων της συμπρωτεύουσας - την τοκογλυφία. Αντιπαρέρχομαι το γεγονός ότι υπάρχουν ανεπτυγμένες χώρες στις οποίες το ύψος του επιτοκίου δεν ελέγχεται από τον ποινικό νόμο, για να σταθώ στα εν Ελλάδι συμβαίνοντα. Από εποχής πρωθυπουργίας Μητσοτάκη και υπουργίας Ανδριανόπουλου θα θυμάστε ότι μας λένε πως ο νομικός (ή αγορανομικός) καθορισμός των τιμών είναι αναχρονιστικός, εξ ου και καταργήθηκε. Τις τιμές τις καθορίζει η αγορά, η σύγκλιση προσφοράς και ζήτησης. Αν κάποιος πουλάει πατάτες με 70 ευρώ το κιλό, μαγκιά του - αρκεί να είναι ελεύθεροι και άλλοι να πουλήσουν, οπότε η τιμή θα ισορροπήσει.
Το επιτόκιο, για να επανέλθουμε στο προκείμενο, είναι η τιμή του χρήματος. Όταν λέμε ότι είμαστε «θύμα» τοκογλύφου -ή τράπεζας, δεν εννοούμε ότι εμφανίστηκε από το πουθενά ένας τοκογλύφος- ή μία τράπεζα, μας έβαλε το πιστόλι στον κρόταφο και μας υποχρέωσε να δανειστούμε. Εννοούμε ότι εμείς ζητήσαμε δανεικά και δεν βρέθηκε κανένας να μας δανείσει φθηνά επειδή δεν είχαμε αξιοπιστία (φερεγγυότητα), ακριβώς όπως συμβαίνει με τη χώρα μας τελευταία. [Σπεύδω να επαναλάβω, για να προλάβω όσους άλλα διαβάζουν και άλλα προεξοφλούν ως δήθεν υπονοούμενα, ότι δεν μιλάω για προστασία, εκβιασμούς και ξυλοδαρμούς, αλλά μόνο για το συμφωνημένο επιτόκιο ενός δανείου.] Γιατί, λοιπόν, ενώ η τιμή της πατάτας ή μιας ιατρικής επέμβασης πρέπει να ρυθμίζεται μόνο από την «αγορά», η τιμή του χρήματος να πρέπει να ρυθμίζεται από τον νόμο; Στο κάτω-κάτω, οι περισσότεροι από εκείνους που δανείζονται ακριβά, δεν είναι ότι, αν δεν υπήρχαν τοκογλύφοι, θα δανείζονταν φθηνά - δεν θα μπορούσαν να δανειστούν καθόλου.
Υπάρχει, άρα, μία δομική αντίφαση ανάμεσα στις παραδοχές μας για τα υπόλοιπα αγαθά, των οποίων δεχόμαστε ελεύθερες τις τιμές, και το βασικό αγαθό/μέσον της αγοράς - το χρήμα. Η μία δυνατή λύση για την άρση της αντίφασης είναι, φυσικά, να καταργηθεί ο νομικός περιορισμός του επιτοκίου. Και η τιμή του χρήματος ελεύθερη, όπως της βενζίνης. Υπάρχει όμως και άλλη λύση: να παραδεχθούμε ότι ο καθορισμός των τιμών από την αγορά δεν είναι πανάκεια και ότι σε πολλές περιπτώσεις πρέπει να τίθενται νομοθετικά όρια. Όχι μόνο στην τιμή του χρήματος, αλλά και σε εκείνη της βενζίνης ή της πατάτας...
Υ.Γ. Διάβασα ότι συλληφθείς για συμμετοχή στο κύκλωμα δημοσιογράφος κατηγορείται και για το ότι είχε αναλάβει να μάθει το περιεχόμενο σημειώματος αυτόχειρα επιχειρηματία, επειδή λόγω της δημοσιογραφικής του ιδιότητας είχε πρόσβαση στην προανάκριση. Επειδή δεν γνωρίζω να υπάρχει τέτοια εξαίρεση στο απόρρητο της (προ)ανάκρισης, αν η κατηγορία δεν είναι φαιδρή, αναμένω με ενδιαφέρον και τη δίωξη των δικαστικών οργάνων που διενεργούσαν την εν λόγω προανάκριση ση-θρου.
