Έξι έκανε πάλι χθες η Ευγενία» με κοίταξε η θεία Ιουλία με βλέμμα μεγαλοβδομαδιάτικο. «Τη μικρή ή τη μεγάλη;» ρώτησα αφηρημένος, ενώ προσπαθούσα να βάλω σε σειρά τις ταμειακές αποδείξεις του 2010. «Την ποια;». «Για την πίεση της θείας Ευγενίας δεν μιλάς;». «Για τα νούμερα της Μανωλίδου στα νεανικά κοινά μιλάω, που αν η θεία Ευγενία είχε έξι πίεση, τώρα θα την κλαίγαμε!» Αντ’ αυτής κλαίμε την Ευγενία Μανωλίδου και τις «χαμηλές πτήσεις» του «Dancing with the stars daily». Αυτό επειδή απόλυτος δείκτης επιτυχίας είναι πλέον τα νούμερα και μόνο αυτά, σκέφτηκα ενώ μετρούσα τα δικά μου νούμερα (της υπερκατανάλωσης) σε μισοσβησμένα χαρτάκια από λογής λογής καταστήματα. Ολα με τα νούμερα τα υπολογίζουμε οι νουμερολάγνοι, οι νουμεροεξαρτημένοι, οι νουμεροάρρωστοι. Ξεχνώντας ότι υπάρχουν και αξίες που κρύβονται πίσω από αυτά. Εν προκειμένω δεν αναφέρομαι στη Μανωλίδου και στη χλιαρή εκπομπή της, αλλά υποστηρίζω ότι οι αριθμοί, αν αφορούν την ποσότητα (π.χ., πόσοι αναγνώστες έχουν διαβάσει ένα βιβλίο ώστε να γίνει μπεστ σέλερ, πόσοι θεατές έχουν παρακολουθήσει μια θεατρική παράσταση ώστε να τη θεωρήσουμε αξιόλογη) δεν αφορούν απαραιτήτως και την ποιότητα.
Έχοντας περί τα 22 χρόνια στο δημοσιογραφικό κουρμπέτι, παρατηρώ εντυπωσιακές διαφορές στον τρόπο με τον οποίο το κοινό αντιλαμβάνεται και προσμετρά την επιτυχία σήμερα, σε σχέση με τότε. Τότε, όταν μάθαιναν ότι εργάζομαι στο «Βήμα», το πρώτο που με ρωτούσαν ήταν αν γνώριζα τον Μάριο Πλωρίτη (τα άρθρα του οποίου θεωρούνταν «παράσημα» για την εφημερίδα), τώρα ρωτάνε πόσα τεύχη πουλήσαμε την προηγούμενη Κυριακή. Αυτό, ακόμη και κάτι γνωστοί που δεν έχουν πιάσει στα χέρια τους εφημερίδα – παρεκτός εκείνη στην οποία τους τυλίγει τα ψάρια ο ιχθυοπώλης. Οι ίδιοι, με τα νούμερα μετράνε και την επιτυχία της ραδιοφωνικής εκπομπής που παρουσιάζω με την Αφροδίτη Γραμμέλη: «Πόσο κάνει ο BΗΜΑ FM; Εσείς οι δύο»;
Εμείς κάνουμε ό,τι μπορούμε, αλλά οι υπόλοιποι με τον αριθμοπυρετό τους (που διαδίδεται κυρίως μέσω τηλεοράσεως) κάνουν τις αγωνίες μας μπροστά στην επικείμενη μέτρηση, που θα κρίνει την απόδοσή μας, να χτυπάνε κόκκινο. Χωρίς να συνειδητοποιούν ότι η επιδημία-υστερία με τα νούμερα απειλεί και καθορίζει και τη δική τους καθημερινότητα. Γιατί είναι το ύπουλο παραπαίδι της εμπορευματοποίησης της ζωής τους, της ζωής μας, το οποίο συχνά πυκνά οδηγεί σε λάθος συμπεράσματα και επιλογές. Τι θα διαβάσετε; Κάτι από το top 10 των ευπώλητων βιβλίων, κατάλογο που μοστράρουν σήμερα όλα τα βιβλιοπωλεία. Και ας αδικούνται με αυτόν τον τρόπο εκδόσεις πιο σημαντικές από εκείνες που (για συγκεκριμένους λόγους) έφτασαν στην κορυφή. Πού γίνονται ουρές; Στα top 10 εστιατόρια της πόλης, εκείνα που υποδεικνύονται μέσα από αυθαίρετα (συχνά) γκάλοπ και (πολυαμφισβητούμενες) κριτικές – ή από την επιτυχία (σε νούμερα) της τηλεοπτικής εκπομπής που φιλοξένησε τους σεφ της. Τι θα ακούσετε; Το top 10 της σύγχρονης ποπ (το οποίο μαγειρεύουν εντέχνως οι πολυεθνικές προς όφελός τους) και πάει λέγοντας. Με αυτά κι αυτά κοντεύει να γίνει επιτυχία το «Born this way» της Lady Gaga, ένα (επιεικώς) μέτριο τραγούδι. (Ας μη γελιόμαστε, η συμπερίληψη ενός τραγουδιού στις top θέσεις ενός chart οδηγεί σε περισσότερες επαναλήψεις του και μεγαλύτερο airplay, γεγονός που εν τέλει σ’ το επιβάλλει και το αποδέχεσαι ως «επιτυχία» ακόμη και αν δεν σου άρεσε αρχικώς.)
Δεν ανακαλύπτω τώρα τις δημοσκοπήσεις, έγκυρες ή μη. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου υπήρχαν και μας επηρέαζαν. Πρώτη φορά αισθάνομαι, όμως, ότι παίζουν τόσο απόλυτα καθοριστικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο ζούμε. Τα δημοφιλέστερα απασχολούν τους πάντες στην τηλεόραση. Κυριαρχούν στα προσπέκτους των πολυκαταστημάτων, ηλεκτρονικών ή μη. Με περιμένουν σε κάθε στροφή του δρόμου μου για να τα θαυμάσω, να τα μιμηθώ, να τα αποκτήσω, να τα αποθεώσω. Κι εγώ γεμίζω με αυτά το σπίτι, το κεφάλι, τη ζωή μου, ξεχνώντας ότι μπορεί και να είναι η απάτη του αιώνα. «Δημοφιλές σημαίνει ότι το επέλεξαν πολλοί γιατί είναι το καλύτερο» επιμένει η θεία Ιουλία, θύμα και αυτή του μάρκετινγκ που όσο πάει γίνεται πιο άγριο, επιβάλλεται πιο απροκάλυπτα. «Τότε, γιατί έλεγες τσούλα την Αντονέλα που ήταν η πιο δημοφιλής στο σχολείο και προτιμούσες την καθόλου δημοφιλή Πάτυ;» τη ρώτησα για να της θυμίσω πως ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. Και ναι, παρά την προχωρημένη ηλικία της, η οποία θα έπρεπε να της έχει προσδώσει σοβαρότητα, δεν έχανε επεισόδιο της «Πάτυ»: επειδή έκανε «πολύ υψηλά νούμερα». Καταλάβατε; Εκείνη, η Πάτυ, είναι τυχερή, καθώς έχει την αποδοχή της θείας και των φιλενάδων της. Ενώ (ιδού μια περίπτωση όπου το παρεχόμενο προϊόν αδικείται από τους αριθμούς) «αυτή η καημένη η Έλλη Στάη…». Το μέλλον της νουμεροχτυπημένης δημοσιογράφου συζητούσαν οι νουμερολυσσασμένες γιαγιάδες, όταν μπήκα στο σαλόνι. Και τότε, με το καλησπέρα σας, άφησαν την Έλλη και έβαλαν εμένα στο στόχαστρό τους: «Πόσα “χτυπήματα” έχεις τώρα που η εφημερίδα πέρασε στο Ιnternet;». Τι τους απάντησα; «Οσα κι αν έχω... χτυπήστε με κι εσείς αλύπητα!» όλες και όλοι, για να θεωρηθώ και εγώ επιτυχημένος, για να αναρτηθώ στα «δημοφιλέστερα» και να δικαιωθώ ως επαγγελματίας και ως άνθρωπος. Για να έχω αύριο.
ΥΓ.: Και αν δεχθούμε ότι τα νούμερα είναι έγκυρα, καθόλου μεθοδευμένα, και ότι η δημοτικότητα μιας εκπομπής, ενός βιβλίου, μιας ταινίας κτλ. συνιστά ψήφο εμπιστοσύνης από ευρύτερες ομάδες πληθυσμού, γιατί αυτό να αποτελεί βασικό μέτρο αξιολόγησης; Άλλωστε, οι κυβερνήσεις που επελέγησαν από τις ευρύτερες ομάδες έφεραν τον τόπο στη σημερινή απαξίωση. Να συνεχίσω να εμπιστεύομαι εκείνο που αρέσει στους πολλούς, τώρα που έχω χάσει πλήρως την εμπιστοσύνη μου στην κρίση τους;
