Το Λουτρό των Αέρηδων το αγνοούσα. Παρ' ότι περπατώ αρκετά συχνά στην Πλάκα, ποτέ δεν το είχα προσέξει. Ούτε είχα διαβάσει για αυτό. Και όμως λειτουργεί, όπως μου είπαν, εδώ και καιρό. Πρόκειται, σύμφωνα με το κομψό ενημερωτικό φυλλάδιο που αγόρασα στην είσοδό του, για το μοναδικό από τα δημόσια λουτρά της Αθήνας που σώζεται μέχρι σήμερα. Χρονολογείται από την πρώτη περίοδο της Τουρκοκρατίας και λειτουργούσε ως το 1965. Οι εγκαταστάσεις του, άριστα αναπαλαιωμένες, μου θύμισαν (σε μικρότερη κλίμακα) υπέροχα χαμάμ που έχω δει στα ταξίδια μου στην Τουρκία. Το ανδρικό και το γυναικείο τμήμα, ο χώρος των «ευρωπαϊκών λουτρών» και η εστία, το δωμάτιο όπου ζεσταινόταν το νερό και δημιουργούσε τον ατμό - μουσειακοί χώροι σήμερα, που μοιάζουν έτοιμοι να ζωντανέψουν και να αναβιώσουν μια ατμόσφαιρα έντονης γοητείας, προ πολλού χαμένης. Τα πατώματα και οι τοίχοι τους είναι νοτισμένα από την υγρασία. Μυρίζει ακόμη αυτή η υγρασία, το νερό που επί αιώνες κυλούσε και ξέπλενε βρωμιές και αμαρτίες. Κρίμα που τέτοιοι χώροι δεν λειτουργούν ακόμη – είναι μεγάλη απόλαυση το χαμάμ, όπως θα γνωρίζουν όσοι και όσες έχουν κάνει. Ευτυχώς, τουλάχιστον, που κάποιοι ενδιαφέρονται να τους συντηρήσουν. Για να μας θυμίσουν ποια ήταν η Αθήνα, προτού δώσει τη θέση της σε αυτή την αποτρόπαιη τσιμεντόμαζα που έχει καταπνίξει με τον όγκο και το βάρος της το Λεκανοπέδιο με τους κήπους, τα αμπέλια και τα λιόδεντρα.
Είναι όλη η περιοχή γύρω από το Λουτρό των Αέρηδων ενδιαφέρουσα – από τις λίγες όμορφες γωνιές αυτής της κατεστραμμένης πόλης. ΄Ηταν και ο καιρός ανοιχτόκαρδος την ημέρα που κατέβηκα εκεί για να περπατήσω. Ακόμη και τα μαγαζιά στην Αδριανού, με τους Πριάπους της μακραίωνης ιστορίας μας, τα ημερολόγια με τους «greek lovers» (είδος υπανθρώπου το οποίο παράγουμε παραδοσιακά) και τα κακόγουστα, στην πλειονότητά τους αναμνηστικά (υπάρχουν, αλήθεια, τουρίστες που αγοράζουν τα φρικαλέα αντίγραφα περικεφαλαίας με την... ανάποδη σκούπα στην κορυφή;) μου φαίνονταν συμπαθητικά. (Αμ, αυτό το μακό με το τυπωμένο «δεν φοβούμαι τίποτα, δεν ελπίζω τίποτα, είμαι λεύτερος» ποιος το αγοράζει;). ΄Ημουν σε τόσο καλή διάθεση, που ακόμη και χλαπάτσα (την αηδιαστική πλαστική μάζα που πετάς στον τοίχο ή στο πάτωμα και κολλάει αλλάζοντας σχήμα) από τους Πακιστανούς που κάθονταν στα πεζοδρόμια ήμουν ικανός να αγοράσω, προκειμένου να τους συνδράμω στον αγώνα τους να ορθοποδήσουν μακριά από την πατρίδα. Κρίση καλοσύνης. Και υπερπροσφορά χλαπάτσας. Είναι στη μόδα, ως φαίνεται, το είδος. Προτίμησα να αγοράσω ένα βραχιολάκι από κλωστές πλεξίματος. ΄Οχι, το όνομά μου γραμμένο σε κόκκο ρυζιού δεν το ήθελα.
Αυτό το πράμα, πάλι, ποιος το σκέφτηκε; Και ποιοι το αγοράζουν; Αρκετοί, από ό,τι είδα. Ο... καλλιτέχνης είχε αρκετή δουλειά. Τον άφησα να προσπαθεί να καλλιγραφήσει (πάνω στον κόκκο, πάντα) το καλόηχο και χαριτωμένο όνομα Dakota, της υπέρβαρης αμερικανίδας τουρίστριας που απολάβανε ήλιο, μαρμαροκολόνες και σουβλάκι (κυρίως σουβλάκι), αναλογιζόμενος ότι τώρα, με την οικονομική κρίση, αντί να αγοράζουν μονόπετρα θα αγοράζουν... μονόρυζα. Και κατευθύνθηκα προς το Μοναστηράκι. Για να βρεθώ για άλλη μία φορά μπροστά σε αυτό το χάλι που η νεοελληνική (αντι)αισθητική έχει στήσει στην πρόσοψη του τζαμιού Τζισταράκη. Χρόνια τώρα το παρατηρώ το αίσχος. Δήμαρχοι έχουν έλθει και απέλθει, με τις υποσχέσεις τους για αναβάθμιση της πόλης να παραμένουν στον μεγαλύτερο βαθμό υποσχέσεις. Κανένας τους δεν μπόρεσε (μέσα στα ελάχιστα που έκανε) να υποχρεώσει εκείνους που διατηρούν μαγαζιά στους «πρόποδες» του τζαμιού να πετάξουν τα άθλια ελενίτ τους και να αποκαθηλώσουν τα τρισάθλια κλιματιστικά που ασχημαίνουν τόσο την όψη του μνημείου; Εικόνα ντροπής.
Μπήκα στο τζαμί, για πρώτη φορά στη ζωή μου, μια και μέχρι σήμερα ποτέ δεν το είχα πετύχει ανοιχτό. Εξαιρετικά αναπαλαιωμένο και αυτό. Από την αυλή του, όμως, από ψηλά, άλλη μια εικόνα δυσοίωνη: η νέα πλατεία Μοναστηρακίου, κλειστή ακόμη στο μεγαλύτερο μέρος της για τον κόσμο, αλλά σχεδόν έτοιμη. ΄Ολη ένα απροσδιόριστο μασίφ... πράγμα – άκουσα να το χαρακτηρίζουν «μωσαϊκό». Μια αλάνα στρωμένη με κάτι χλωμές ψηφίδες, οι οποίες, όπως υποπτεύεσαι από τις λίγες που έχουν ήδη πατηθεί από τους περαστικούς, όταν η πλατεία θα δοθεί στην κυκλοφορία, θα αλλάξουν χρώμα και θα καταλήξουν σε μια μαυρογκρί, θλιβερή και κατσιασμένη μάζα. Μέρος για να σταθείς ουδέν. Πράσινο μηδέν. Μερικές νεαρές πικροδάφνες μόνο, γύρω γύρω. Ας ορθοποδήσουν τουλάχιστον αυτές, μπας και ομορφύνει λιγάκι το θεόξερο τοπίο. Προσπαθώ να θυμηθώ αν υπάρχει έστω μία πλατεία της Αθήνας, που να έχει γίνει καλύτερη από ό,τι ήταν έπειτα από την ανάπλασή της. ΄Οχι. ΄Ολες, από την πλατεία Κολωνακίου ως το Σύνταγμα και από την πλατεία Αιγύπτου ως την πλατεία Κοτζιά, έχουν αναπλαστεί (με τις καλύτερες των προθέσεων) για να γίνουν πολύ χειρότερες από ό,τι ήταν. Με την Ομόνοια να παίρνει το πρώτο πανευρωπαϊκό (για να μην πω παγκόσμιο) βραβείο ασχήμιας. Τόσο δύσκολο είναι, άραγε, να φτιάξουμε μια πλατεία της προκοπής;
Επιστρέφω από τη βόλτα μου περνώντας πάλι από την Πλάκα. Η ομορφιά είναι ακόμη ζωντανή σε μερικούς από τους δρόμους της. Γιατί δεν μπορεί να εμπνεύσει τους αρχιτέκτονες ώστε να τη μεταφέρουν στις αναπλάσεις, στα νέα έργα τους; Δεν είμαι ο πλέον κατάλληλος για να κρίνω τη σύγχρονη αρχιτεκτονική, ομολογώ όμως ότι οι εφαρμογές της στην Αθήνα ελάχιστη ικανοποίηση μου έχει δώσει. (Ούτε το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» μου αρέσει ούτε το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως – απ' έξω τουλάχιστον, διότι λένε ότι μέσα έχει μεγάλο ενδιαφέρον –, για να αναφερθώ μόνο σε δύο μεγάλα έργα). Και ενώ παρατηρώ το νεοκλασικό μεγαλείο της πόλης (περνώντας από σπίτια που κάποτε τα αγόρασαν για μια μπουκιά ψωμί και σήμερα τα έχουν μετατρέψει σε παλατάκια) και βλέποντας απέναντι, στον ορίζοντα, την τσιμεντόμαζα που με περιμένει σε μερικά μέτρα, ξαναπερνώ από το Λουτρό των Αέρηδων (Κυρρήστου 8, για όσους ενδιαφέρονται). Θέλω να ξαναμπώ, να ζητήσω... πολιτικό άσυλο. Επειδή είμαι ντεμοντέ; ΄Η μήπως επειδή η αισθητική που μου επιβάλλουν σήμερα με τρομάζει; ΄Ολο αυτό το πράγμα που χτίζουν γύρω μου είναι άγριο και αφιλόξενο. Η κομψότητα του παρελθόντος δεν έχει συνέχεια. Μόνο ψήγματά της υπάρχουν στους δρόμους για να μου τη θυμίζουν. Και μια θεία Ιουλία, που μου περιγράφει πόσο όμορφα μύριζαν τα περιβόλια στους Αμπελοκήπους όταν, στην παιδική της ηλικία, την πήγαιναν εκεί βόλτα για να πάρει καθαρό αέρα. Καθαρό αέρα στους Αμπελοκήπους. Αν δεν είχα υπόψη μου και άλλες μαρτυρίες που το επιβεβαιώνουν, θα ήμουν σίγουρος ότι, για άλλη μια φορά, η θεία μου δεν ξέρει τι λέει. Και όμως, ξέρει!
