Η «Επιστολή στους ηγέτες της Αντίστασης» του Ζαν Πολάν (Jean Paulhan) είχε προκαλέσει ταραχή στη Γαλλία (όπου δημοσιεύθηκε το 1952), δεν είναι όμως ιδιαίτερα γνωστή στην Ελλάδα. Τη μετέφρασε και τη συνόδευσε με μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εισαγωγή ο δικηγόρος Κων/νος Παπαδιαμάντης για να εκδοθεί τελικώς στην Αθήνα το 2003. Ο Πολάν, εμβληματική φυσιογνωμία της γαλλικής αντίστασης κατά των ναζί, είχε επικρίνει με αυτήν τον τρόπο με τον οποίον, κατά παράβαση του ποινικού δικαίου, κολάσθηκαν μετά τον πόλεμο οι συνεργασθέντες, αληθινοί ή φερόμενοι, με τους Γερμανούς, δεν είχε όμως περιορισθεί στο «νομικό» σκέλος παρά τη σοβαρότητα του τελευταίου από πλευράς δικαιοσύνης.
Ο Πολάν είχε διαβλέψει ότι πολλοί από τους αντισταθέντες κατά του ναζισμού θεώρησαν ότι αυτή τους η ηρωική και ηθικώς ορθή επιλογή απένειμε σ΄ αυτούς ένα ευρύτερο και διαρκές ηθικό προβάδισμα. Το ότι τάχθηκαν τότε με το Καλό αποτελούσε τεκμήριο πως και στο μέλλον η άποψή τους θα ήταν πάντοτε με το Καλό, αλλά και ότι είχαν αυξημένο κύρος έναντι των υπολοίπων προκειμένου να αξιώσουν την επιβολή της. Αυτήν τη στάση ο Πολάν τη στηλίτευσε με σφοδρότητα.
Προφανής αφορμή της αναδρομής μου στον Πολάν ήταν οι πρόσφατες –οριακές από πλευράς συνταγματικής νομιμότητας αλλά και οικονομικής δικαιοσύνης– απόψεις του κ. Μ. Γλέζου, το ζήτημα όμως δεν περιορίζεται εκεί. Η λογική του Πολάν δεν ισχύει μόνο για την αντίσταση, αλλά και για άλλες δάφνες φιλοπατρίας ή γενναιότητας ή ηθικής δράσης: όχι μόνο αντιστασιακοί, αλλά και ήρωες πολέμου και βραβευμένοι καλλιτέχνες και άλλοι πολλοί αισθάνονται ότι αποκτούν κάποια «ανωτερότητα», τέτοια που να συμβουλεύουν ή να επιτιμούν τους υπολοίπους σε θέματα τουλάχιστον άσχετα με τις ηρωικές εκδηλώσεις τους. Και εμείς τείνουμε να το αποδεχόμαστε αυτό, αναγνωρίζοντάς τους αυξημένο δικαίωμα να εκτοξεύουν μύδρους, ακόμη και αν όλα δείχνουν ότι γνωρίζουν ή σκέπτονται λιγότερα από μας.
Ε, ο Πολάν είπε –και συμφωνώ– ότι αυτό δεν είναι σωστό. Η τιμή για την αντιστασιακή (ή, προσθέτω, για όποια άλλη ηρωική ή συμβολική) πράξη αρμόζει και πρέπει να απονέμεται, αλλά δεν λέει κάτι περισσότερο για άλλα θέματα. Ώστε, αν κάποιος δαφνοστεφής πάει να υπαγορεύσει φετφάδες, η αντίδραση πρέπει να είναι ίδια όπως για οιονδήποτε άλλον.
