Διάβαζα τις προάλλες (στο Βήμα) ότι το υπουργείο Υγείας της Βρετανίας χρηματοδότησε έρευνα για την κατανάλωση αλκοόλ στη χώρα και ότι οι ειδικοί συνέκλιναν ήδη στην κατάταξη όσων πίνουν σε εννιά κατηγορίες. Κάποιοι πίνουν για να χαλαρώσουν, κάποιοι επειδή έχουν ανάγκη προγράμματος (ωραίο πρόγραμμα!), άλλοι από κατάθλιψη, άλλοι από κοινωνικότητα, άλλοι για να σπάσουν τη μονοτονία… Μην τα πολυλογούμε, όλοι πίνουν για κάποιο λόγο και το υπουργείο ελπίζει πως κατατάσσοντας τον καθένα σε μία από τις εννέα κατηγορίες θα μπορεί ευκολότερα να τον βοηθήσει να κόψει το ποτό. (Όπως βοηθάς μια γιαγιά να περάσει το δρόμο, ενώ δεν το επιθυμεί.)
Δεν θέλω να αμφισβητήσω την έρευνα, ούτε, αν ήθελα, θα μπορούσα από τα ελάχιστα που γράφτηκαν γι’ αυτήν. Όλες όμως οι έρευνες του είδους μού γεννούν την ίδια επιφύλαξη. Εκκινούν από την υπόθεση ότι η κατανάλωση αλκοόλ συνιστά πρόβλημα και άρα ότι έχει εξ ορισμού «προβληματική» αιτία. Και υιοθετούν την αφετηριακή αυτή λογική χωρίς να αναζητήσουν ποιο ποσοστό από εκείνους που πίνουν οινοπνευματώδη προκαλεί πρόβλημα, πόσο έντονο και σε ποιον. Με τέτοια προσέγγιση είναι φυσικό να επιδιώκουν να κατατάξουν τους πότες σε συγκεκριμένους στερεότυπους, ακόμη και αν η κοινή εμπειρία υποδηλώνει πως οι περισσότεροι πίνουν για όλους τους λόγους της ταξινόμησης και άλλους τόσους μαζί.
Βετεράνος νοσοκομειακός γιατρός έλεγε ότι δεν μπορείς να αναλύσεις οιαδήποτε ανθρώπινη έξη αν δεν παραδεχτείς το στοιχειώδες: ότι κάτι σε αυτήν είναι ελκυστικό. Το μόνο που δεν γράφει καθόλου η ταξινόμηση… Γιατί πίνουν οι άνθρωποι; Επειδή τους αρέσει. Μπορεί να είναι ακατανόητο με το μυαλό ενός Αρειανού, αλλά με το ανθρώπινο δεν εξηγείται αλλιώς ότι επί χιλιάδες χρόνια οι homines του πλανήτη παράγουν και καταναλώνουν οινοπνευματώδη και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό εκλέπτυνσης, ώστε έχουμε φτάσει στα Gran Cru, στα ΧΟ και στις πολυετείς παλαιώσεις. Μπορεί βέβαια οι γιατροί να θέλουν να αλλάξουν τους ανθρώπους. Τότε όμως δεν κάνουν έρευνα για προβλήματα, αλλά προπαρασκευή υγειονομικού σταλινισμού.
Το τελευταίο μας φέρνει στην επόμενη επιφύλαξη. Αφού το αλκοόλ είναι κατά τα ανθρώπινα μέτρα ωραίο, τι επιδιώκουμε να αντιμετωπίσουμε με τις έρευνες; Το ποτό εν γένει ή εκείνους από τους πότες που βλάπτουν την υγεία τους ή προκαλούν κοινωνικό κίνδυνο –οδηγώντας εν μέθη ή καβγαδίζοντας έξω από τις παμπ; Το ποτό εν γένει δεν βλέπει κανείς γιατί να το πολεμήσει αν δεν ενοχλεί κανέναν. Παρά ταύτα, οι έρευνες αποφεύγουν συστηματικά να κάνουν τέτοια διάκριση. Το αλκοόλ είναι πρόβλημα, τελεία. Ακόμη και αν πίνεις αλλά δουλεύεις κανονικά και δεν δέρνεις τη γυναίκα σου και έχεις ηπατικές εξετάσεις τζάμι, πάλι προβληματικός είσαι.
Συγγνώμη, αλλά δεν θα πάρω. Μου φαίνονται πολύ πειστικότεροι κάποιοι άλλοι γιατροί (όπως ο Φιτζπάτρικ στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Η τυραννία της υγείας, εκδόσεις Πολύτροπο, 2004), που επισημαίνουν ότι τα προβλήματα υγείας και οι κοινωνικοί κίνδυνοι από το αλκοόλ συνδέονται με μικρά ποσοστά των καταναλωτών του και μάλιστα με ειδικά χαρακτηριστικά, που άρα μόνον ειδικά μπορούν να αντιμετωπιστούν, όχι με δεκάρικους κατά του αλκοόλ εν γένει. Το βλέπει, άλλωστε, κανείς και σε επιμέρους προβλήματα, όπως, π.χ., στην κατανάλωση από εφήβους. Κανένας από τους δεκαοχτάρηδες που γνωρίζω δεν πλησιάζει ούτε κατά προσέγγιση την έννοια του πότη, ούτε καν πίνει τακτικά. Οι περισσότεροι, όμως, ρέπουν στον κίνδυνο να πιουν μια στο τόσο και να οδηγήσουν μεθυσμένοι. Το να καταλάβουν ότι κάτι τέτοιο συνιστά επιπολαιότητα με δυνάμει τραγικές συνέπειες θέλει άλλη πειθώ –όχι τον αφορισμό πως το ποτό είναι άσχημο ή εξ ορισμού κακό. Αυτό δεν τους πείθει, γιατί ξέρουν ότι είναι ψέμα.
Τώρα, όμως, θα σας αφήσω. Για σήμερα κατέταξα εαυτόν στη δεύτερη κατηγορία: σ’ εκείνους που πίνουν γιατί θέλουν ένα πρόγραμμα στη ζωή τους. Και η κανονισμένη ώρα έφτασε. Προς διευκρίνιση, το πρόγραμμα έχει Budweiser. Για αρχή. Τα μεγάλα ονόματα, Aberlour και συγγενή, βγαίνουν όπως ο Ζαφείρης Μελάς. Αργά το βράδυ.
