Από την αντίληψη ενός γνωστού ήρωα του Κάφκα γιά το μηδενισμένο σώμα του, καθώς ανακάλυψε ότι είχε μεταμορφωθεί σε κατσαρίδα (too good, too good, σχολίαζε ο Ζήρο Μοστέλ ως Μπιάλιστοκ, αναζητώντας με τον Μπλούμ το χειρότερο σενάριο) έως την αισιοδοξία ποιητών που θεωρούν το σύμπαν, ή και τα σύμπαντα, ως πατρίδα της συνείδησής τους(οπότε μιά δρασκελιά τους «γεφυρώνει τους αιώνες») απλώνεται ένας ενδιάμεσος, πιό πρακτικός χώρος, που συνοψίζεται στο ερώτημα: ποιά μπορεί να είναι τα όρια του οίκου μας; Μακριά από την λογοτεχνία, και από προσωπική αναζήτηση, κατέληξα σε δύο επιτεύγματα της ανθρώπινης επίνοιας: το ξενοδοχείο ύπνου και τον χανέ.
Ξενοδοχείο ύπνου γνώρισα σε μικρές πόλεις της περιφέρειας.Ένα υπήρχε στα Γιαννιτσά και ένα στην Νιγρίτα.Ήταν ο,τι ακριβώς δίδασκε το όνομά του.Ενα ξενοδοχείο (πανδοχείο γιά την ακρίβεια) όπου νοίκιαζες ένα κρεβάτι.Τίποτε άλλο.Οχι δεν ήταν κοιτώνας YMCA, δεν ήταν οι στενές σκαλωσιές ενός ορειβατικού καταφυγίου, δηλαδή δεν υπήρχε εκείνο το πνεύμα της φιλικής αγέλης, της συσπείρωσης μιάς παρέας υπό κοινούς στόχους αποφυγής της ταλαιπωρίας.Ήταν ένα κρεβάτι, σιδερένιο, σε ένα μακρυνάρι υποφωτισμένο.Μεταξύ των κρεβατιών, η απόσταση μικρή. Δεν υπήρχε περίπτωση να δείς που βρισκόσουνα, παρά μόνον από αργά το βράδι, έως το χάραμα. Μετά, έφευγες.Νοίκιαζες ακριβώς ένα κρεβάτι ,δηλαδή την κάτοψή του.Το στρώμα ήταν σβολιασμένο,καπλαντισμένο με ένα υπόλευκο καραβόπανο. Το μαξιλάρι ήταν πολύ λεπτό, γεμισμένο με κάτι σαν άχυρο.Οι γύρω σου άγνωστοι, δεν έμοιαζαν βέβαια με τουρίστες. Ηταν χωρικοί που έχασαν το λεωφορείο της επιστροφής και πλασιέ.Γι΄αυτό και σε ένα ξενοδοχείο ύπνου δεν θυμάμαι κανένα σακκίδιο, παρά μόνον μικρές βαλίτσες, ταγάρια και σάκκους.
Ο,τι σου ανήκε, έπρεπε να το προσεγγίζεις αμέσως. Ακόμη και τα παπούτσια, τα έδενες μεταξύ τους με τα κορδόνια και τα κρέμαγες στην σιδερένια μπάρα των ποδιών.Μερικοί έμπειροι, έβαζαν τη βαλίτσα τους κάτω από το κρεβάτι τους. Οι περισσότεροι κάπνιζαν αρειμανίως και δεν υπηρχε τασάκι, ενω άν κάποιος από τους οκτώ, από τους δέκα, από τους δεκαπέντε, ροχάλιζε, υπηρχε τεχνικώς η δυνατότητα να του φωνάξεις κάτι, μήπως και αλλάξει πλευρό.Το κρεβάτι σε ένα ξενοδοχείο ύπνου πράγματι δοκίμαζε τα όρια ανάμεσα στο σώμα σου και στο σώμα των άλλων.Εννοώ σε μη καταναγκαστικές συνθήκες- παρά την ταλαιπωρία, παρέμενες ένας εθελοντής.
Ο χανές δεν ήταν ακριβώς ένα υπαρκτό σπίτι.Δηλαδή είχε ξεκινήσει από σπίτι, αλλά κατέληξε ιδέα( αυτό συμβαίνει συχνά βέβαια).Συγκεκριμένα, μιά φορολογική ιδέα.Οταν ήρθαν οι Οθωμανοί και προσπάθησαν να ασκήσουν διοίκηση, ξεπατίκωσαν πολλές μεθόδους των προκατόχων τους.Φορολογούσαν μιά κατοικία με την οικογένεια που την κατείχε και αυτό ήταν ένα είδος ελάχιστης φορολογικής μονάδας.Ο αρχικός «χανές», αυτό σήμαινε.Οταν οι ραγιάδες κατάλαβαν ότι οι ενημερώσεις των στοιχείων δεν ήταν και τόσο τακτικές, απέφευγαν να δηλώνουν τους γάμους των παιδιών τους και τις νέες κατοικίες τους.Ο χανές, από έναν πληθυσμό μιάς οικογένειας κάτω από ενιαίο κεραμίδι, γρήγορα δήλωνε τον πληθυσμό δεκάδων ανθρώπων με οικογενειακούς δεσμούς υπό αρκετά κεραμίδια.Έτσι, ο φόρος που αναλογούσε, ήταν σημαντικά μικρότερος κατά κεφαλή.
Γρήγορα, οι χανέδες ξεπέρασαν την «παρανομία» αυτής της πρώτης σύλληψης και έγιναν μέτρο αντικειμενικής αξίας. Οσοι είχαν τα μέσα ή τις δυνατότητες, φρόντιζαν με κατάλληλα δωράκια να πληρώνουν εκατό ή διακόσιους κατ΄αποκοπήν χανέδες και να ξεμπερδεύουν, ενώ εκπροσωπούσαν πολλαπλάσιους χρήστες και πραγματικές κατοικίες. Σήμερα, πολλοί ερευνητές, προσπαθώντας να ανακαλύψουν πληθυσμούς προ τριών και τεσσάρων αιώνων γνωρίζοντας απλώς τον αριθμό των χανέδων μιάς πόλης, φτάνουν να πολλαπλασιάσουν κάθε χανέ επί δέκα, επί είκοσι, κι ακόμη παραπάνω.
Ε, αυτό είναι κατά τη γνώμη μου, πολύ άνετο όριο διαβίωσης ενός σώματος ανάμεσα σε άλλα σώματα.Είναι η πιό χαλαρή αίσθηση κατοικίας που θα μπορούσε να υπάρξει. Τόσο χαλαρή, που πράγματι είναι ανύπαρκτη.Να κατοικείς οικογενειακώς σε ένα σπίτι, δίπλα σε ένα σωρό άλλα, και να θεωρείσαι αόρατος, αφού κανένας δεν σε καταμετρά και κανένας δεν απαιτεί μιά συμμετοχή από σένα, πρέπει να αγγίζει τα όρια της αυτοδιαχείρισης.
Πρέπει να παραδεχτούμε ότι τα όρια του οίκου σπανίως υπακούουν στο τετριμμένο ρητό περί «ενός κεραμιδιού που βάζουμε πάνω από το κεφάλι μας»...
