Συγγενεύει με τόννους και σκουμπριά, είναι όμως από άλλη οικογένεια που δεν έχει άλλα μέλη.
Μήκος: φτάνει 3-4 μ. στα ελληνικά νερά, το 1/3 περίπου πιάνει το ξίφος βάρος 200-300 κιλά.
Χρώμα: σκούρα γαλάζια και πρασινωπή ράχη, ασημιά λαμπερά πλευρά, πιο ανοιχτή κοιλιά.
Είναι αγριόψαρο πελαγίσιο, το ξίφος του είναι προέκταση κοφτερή της άνω σιαγόνας. Δεν έχει κοιλιακά πτερύγια, παρά ένα μοναδικό εδρικό κι ένα ραχιαίο τριγωνικό, που αναπτύσσεται η πίσω άκρη του όσο μεγαλώνει, εξέχει απ’ τη θάλασσα όπως του σκυλόψαρου όταν το ψάρι κολυμπά στον αφρό. Η ουρά του πολύ μεγάλη σε σχήμα μισοφέγγαρου, μισοκυκλική. Το στόμα του φτάνει κάτω απ’ τα μάτια, η κάτω σιαγόνα έχει πολλά, μικρά και γερά δόντια.
Ο ξιφιός είναι πολύ γρήγορος, πέφτει και δεκατίζει σκουμπριά, τόννους καθώς και άλλα κοπάδια του αφρού, κάνει μεγάλες ζημιές σε δίχτυα και σε παραγάδια.
Οι ξιφιοί κατεβαίνουν απ’ τη Μαύρη Θάλασσα την άνοιξη, πλησιάζουν τις ακτές την εποχή της γέννας και ανεβαίνουν πάλι το χειμώνα.
Τους ψαρεύουν οι
ανεμότρατες και τα
γρι-γριά, το κρέας τους παχύ και νόστιμο.
