Διάβαζα στο «Βήμα» ένα αφιέρωμα για την 93η επέτειο από την επιστροφή του Λένιν στη Ρωσία και τις «Θέσεις του Απρίλη», όταν έπεσε το μάτι μου σε ένα κειμενάκι για τον Ρασπούτιν – και δη στην εξής φράση του: «Στα 17 του χρόνια ο νεαρός Γκριγκόρι είχε καταντήσει αλκοολικός και γυναικάς…».
Στην αποστροφή αυτή είναι ευδιάκριτος ένας αναχρονισμός- κρίνεται με τα σημερινά μέτρα το πόσο «άβγαλτος» ήταν ένας δεκαεφτάρης στις αρχές του εικοστού αιώνα. Τα πράγματα, όμως, μάλλον δεν ήταν ίδια, αν δει κανείς σε τι ηλικίες παντρεύονταν τότε ή, ακόμη περισσότερο, αν διαβάσει ότι ο Σολόχοφ ο συγγραφέας είχε καταταγεί στον Κόκκινο Στρατό στα δώδεκά του (!), ο δε Χόνεκερ – ο μετέπειτα ηγέτης της Ανατολικής Γερμανίας και … πιο μετέπειτα αποδιοπομπαίος- είχε σε ηλικία 33 ετών κάνει ήδη 16 χρόνια φυλακή!
Δεν ήταν, όμως, αυτό που μου τράβηξε την προσοχή. Ήταν η λέξη καταντήσει. Είχε, λέει, στα δεκαεφτά του «καταντήσει αλκοολικός και γυναικάς». «Με σ’χωρείτε δηλαδή», που έλεγε μάγκας οινόφλυξ, αλλά από πότε η κατάκτηση των δύο αυτών ιδιοτήτων αποτελεί κατάντημα; Και αν πλανηθεί κανείς προς στιγμήν και θεωρήσει ότι το αλκοόλ είναι κακό ή ότι ο Ρασπούτιν ήταν όντως αλκοολικός (γιατί το αλκοολικός τείνει συχνά να χρησιμοποιείται για ανθρώπους που απλώς πίνουν), το γυναικάς πώς συνιστά κατάντια; Και αν ο συντάκτης δεν ήθελε να χρησιμοποιήσει τους σωστούς όρους «είχε διαπρέψει» ή «αναδειχθεί» ή «λάμψει», θα μπορούσε να αρκεστεί σε ουδέτερες φράσεις, όπως «του άρεσαν τα ξινά» ή «είχε το μυαλό του στο κεχρί».
Ασυγχώρητος ο συνάδελφος. Δεν σκέφθηκε, φαίνεται, τι γέλια θα είχε κάνει αν, στα δικά του 17, του έλεγε κανείς ότι είχε «καταντήσει» γυναικάς. Εμείς πάντως ένα συμμαθητή μου, που είχε «ρίξει» σ’ εκείνη την ηλικία μια 23άρα, τον προσκυνούσαμε κάθε που έμπαινε στην τάξη. Είχαμε βάλει και φρουρό που έλεγε κάθε φορά «Skipper on deck», όπως κάνουν στις γέφυρες των αεροπλανοφόρων όποτε μπαίνει ο καπετάνιος.
Ότι ο ποδόγυρος δεν ήταν κατάντια προκύπτει, άλλωστε, από τη συνέχεια του κειμένου, όπου εξηγείται πώς αποφασίστηκε να φάει τον Ρασπούτιν η μαρμάγκα: «Οι ρώσοι ευγενείς δεν μπορούσαν να ανεχθούν το γεγονός ότι η τσαρίνα διατηρούσε ερωτικό δεσμό με έναν αναλφάβητο μουζίκο». Δεν τους πείραξε, δηλαδή, τους ανθρώπους που η τσαρίνα το πήγαινε το γράμμα, αλλά ότι χάριζε τα θέλγητρά της σε άνθρωπο από τη μπασκλασαρία. Είναι όπως ο βρετανός Λόρδος, που όταν άκουσε πως ο γιός του ήθελε να παντρευτεί τον Τζον, ανέκραξε οργισμένος: «Μα αυτός είναι κομμουνιστής!»
Το κατάντημα, με άλλα λόγια, δεν έγκειται στη δραστηριότητα, αλλά στο στάτους του παρτενέρ. Αν η τσαρίνα είχε διαλέξει τιτλούχο, θα μπορούσε να βγάζει τα μάτιά της μια χαρά. Και με το αλκοόλ το ίδιο. Αν έπινε καμπανίτη μέχρι τελικής πτώσεως, θα ήταν Κυρία. Με ρετσίνα ή με βότκα χύμα θα είχε οπωσδήποτεκαταντήσει αλκοολική.
