Υπάρχει φωτογένεια;
5.8.2008 - 3:18:42 PM
Υπάρχει φωτογένεια; Αυτός ο εφιαλτικά θολός όρος καταδυναστεύει μοντέλα(κυρίως!), φωτογράφους, κινηματογραφιστές, διαφημιστές, μανάδες και πολλές, πολλές κόρες. Τελικά λοιπόν υπάρχει φωτογένεια; Και πώς ορίζεται αν υπάρχει;
Υποτίθεται ότι αυτός που κατά κάποιο τρόπο έχει αυτό το χάρισμα, βρίσκεται στη πλεονεκτική θέση να μιλά ισοδύναμα με το φακό, ν’ αντιγυρίζει τις θωπείες που το ψυχρό εργαλείο τού επιδαψιλεύει, με το δυνατό αντιστικτικό του βλέμμα και μ’ έναν αβίαστο και πηγαίο μαγνητισμό να παρασέρνει και στο τέλος να καθηλώνει το θεατή της εικόνας στα ενεργούμενα ή στο θυμικό του φωτογενούς. Τώρα που όλα έχουν απομυθοποιηθεί, πιστεύει κανείς ότι υπάρχει μια τέτοια μαγευτική φωτογενής προσωπικότητα;
Παρατηρώντας την εικόνα κάποιου που συνήθως χαρακτηρίζεται φωτογενής, ξεχνάμε ότι δεν έχουμε να κάνουμε με μια αυτοπροσωπογραφία δηλαδή με μια φωτογραφία που παρήγαγε ο υποτιθέμενα φωτογενής, αλλά με μια εικόνα την οποία έστησε, οργάνωσε, επιμελήθηκε, μεταστοιχείωσε και στο τέλος… τράβηξε ένα αφανές πρόσωπο που έχει καθιερωθεί συμβατικά να αποκαλείται φωτογράφος. Είναι γνωστή η θρυλική φράση του Φλωμπέρ: «Η Μαντάμ Μποβαρύ είμαι εγώ!», φράση που μεταξύ άλλων πολλών υπονοεί ότι το έργο τέχνης είναι ένα είδος αυτοβιογραφίας, ένα είδος αυτοπροσωπογραφίας του ίδιου του δημιουργού. Άρα-ως ένα βαθμό-αυτό που βλέπουμε σ’ ένα πειστικά ή και μαγευτικά φωτογραφημένο πρόσωπο είναι η μαγεία, η σαγήνη, η πειθώς και η ομορφιά που ο ίδιος ο φωτογράφος εξέπεμψε και στο τέλος ενεφύσησε στο πρόσωπο μπρός στη κάμερά του, και που κάποιοι, αγνοώντας πώς λειτουργεί η δημιουργία, σπεύδουν να χαρακτηρίσουν αυτή την ομορφιά ως ίδιον του προσώπου που φωτογραφήθηκε.
Φυσικά υπάρχει και η ομορφιά! Αλλά αυτοί που έχουν ερωτευθεί ωραίες γυναίκες κι έχουν γρήγορα απογοητευθεί απ’ αυτές θα έπρεπε να έχουν ρωτήσει πριν κάποιους φωτογράφους. Όλο και κάτι παραπάνω γνωρίζουν επί του θέματος! Εξηγούμαι: δεν υπάρχει πιο επικίνδυνα αδρανές υλικό από μια αμήχανη ομορφιά, αμέτοχη στα ενώπιον της και προς χάριν της φωτογραφικά τεκταινόμενα. Είμαι τόσο κατηγορηματικός σ’ αυτό ώστε θα έλεγα ότι ακριβώς όσο η ομορφιά είναι εγγύηση για ένα μεγάλο έρωτα-ή έστω για ένα καλό σεξ!- άλλο τόσο είναι εγγύηση( δηλαδή καθόλου) και για μια καλή φωτογράφιση…
Και όμως διαισθητικά νιώθουμε ότι κάτι μπορεί να συμβαίνει με κάποια πρόσωπα. Και είναι ίσως αυτές οι προσωπικότητες που να μας παρασέρνουν στο να ορίζουμε τη φωτογένεια σαν μια ιδιότητα που χαρακτηρίζει μερικούς και όχι άλλους. Νομίζω ότι αυτό που κάποια πρόσωπα έχουν- και οφείλω να παραδεχτώ με μαγεύει όταν το συναντώ και τα ευχαριστώ γιατί κάνουν τη δουλειά μου τόσο εύκολη τότε- είναι η διαθεσιμότητα τους μπρός στο φακό που συνδυάζεται με την αφοβία τους απέναντι στη κατάσταση διαχείρισης της ψυχής τους και του σώματος τους από ένα τρίτο. Δεν είναι λίγο αυτό, και στη φωτογραφία είναι το απολύτως προαπαιτούμενο για να επιτευχθεί το αισθαντικό αποτέλεσμα που φαντάζομαι να είναι και το τελικό ζητούμενο. Στη ζωγραφική μια αυθαιρεσία στο ρεαλισμό σώζει από τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσει ένα απρόθυμο μοντέλο, στη φωτογραφία, όπου ο ρεαλισμός προϋποτίθεται, η συνεργασία, η προθυμία είναι ο σύντομος και ο σίγουρος δρόμος για το καλό αποτέλεσμα. Αυτού μάλιστα του είδους τη συνεργασιμότητα κάποιοι ορίζουν τελικά σαν φωτογένεια. Θα ήταν όμως πολύ πρακτική μια τέτοια ερμηνεία του πολύ πιο πολυσύνθετου όρου φωτογένεια.
Νομίζω όμως πώς το τι είναι φωτογένεια δηλαδή σαν κάτι που εκπηγάζει από το εσώψυχο καθενός από τους δύο συντελεστές της φωτογράφισης, τόδωσε ο ευφυέστερος σκηνοθέτης που περπάτησε ως αυτή την ώρα στη γή: ο Άλφρεντ Χίτσκοκ. Στη ταινία του «Υποψίες» υπάρχει μια σκηνή όπου ο Κάρυ Γκράντ θα προσφέρει στη Τζόαν Φοντέϋν ένα καθόλα ύποπτο ποτήρι γάλα. Και όπως ήταν αναμενόμενο, αυτό το άμωμης ομορφιάς και απλότητας ποτήρι γάλα «αδράνησε» τη στιγμή της λήψης. Δεν εξέπεμψε τη παραπειστική του λευκότητα που όμως μπορεί και νάκρυβε μια θανάσιμη απειλή. Με μια πιρουέτα λοιπόν διανοητικότητας, ευρηματικότητας και δημιουργικότητας ο Χίτσκοκ μετέτρεψε το ουδέτερο και αδρανές υλικό του γάλακτος σε αληθινό πρωταγωνιστή της σκηνής, απλά τοποθετώντας μια φωτισμένη λάμπα στο εσωτερικό του ποτηριού! Τί δηλαδή έκανε επι της ουσίας; Το έκανε φωτογενές. Η ράθυμη λευκότητα ξύπνησε κι ακτινοβόλησε μιάς άλλης τάξης λευκότητα που όμοια της δεν έχει ξαναδεί το σινεμά. Κι όμως δεν ήταν παρά ένα απλό (γι’αυτό και όμορφο!) ποτήρι γάλα.
