Ο Γιούργκεν Χάμπερμας, που όταν είχα πρώτη φορά ακούσει το όνομά του νόμισα ότι έπαιζε δεκάρι κάπου στην Αυστρία και τον ζητούσε ο ΠΑΟ για να του βάλει μετά πωλητήριο σαν τον Ίβανσιτς, απεδείχθη φιλόσοφος. Διάσημος και πολυγραφότατος. Όπως διάβασα σε αφιέρωμα για τα ογδοηκοστά γενέθλιά του, όλο γράφει. Και διαβάζει (όχι μόνο αυτά που γράφει ο ίδιος – κατά πως ανερυθρίαστα εδήλωνε νεοέλλην συγγραφέας). Μόνο τη μέρα των γενεθλίων του δεν έγραψε τίποτε. Περιορίστηκε, έλεγε το ρεπορτάζ, «σε λίγο διάβασμα – μόλις τρία βιβλία και πέντε δοκίμια». Συγκεκριμένα, αποκαλύπτω, από βιβλία διάβασε τον Πελοποννησιακό Πόλεμο (όλον ως ένα βιβλίο), τους Αδελφούς Καραμαζόφ και την Ιστορία των Σταυροφοριών, ενώ από δοκίμια άρχισε με την Κριτική του Καθαρού Λόγου, αλλά την τέλειωσε γρήγορα οπότε ξεπέταξε τον Καντ ούλο.
Σε λάιτ αργκό, η προσήκουσα απάντηση στον ρεπόρτερ θα ήταν «θες πολλά να μας τρελάνεις, να πάμε πουθενά φτηνότερα;» Δεκτόν ότι η υπερβολή έχει παραστατική διάσταση, ότι δείχνει την ουσία ζωής του Χάμπερμας, αλλά με μέτρο, αδέλφια. Τόσα βιβλία δεν διάβαζαν ούτε δύο θεές από τη Δανία που είχαμε στοχοποιήσει με φίλους στις Κυκλάδες προ ετών αμνημονεύτων, όταν η τεστοστερόνη χτύπαγε επίπεδα Ζαγοράκη εις την τρίτην και προσδιόριζε μονοσήμαντα τις θερινές πολιτιστικές εξορμήσεις μας.
Το πόσο διάβαζαν αυτά τα κορίτσια δεν περιγράφεται. Ήταν εντυπωσιακό. Εμάς μας έτρωγαν οι ώρες αναμονής στο καραούλι (του καμακά και του ψαρά του πιάτο/ δέκα φορές είν’ αδειανό…) και εκείνες ξεροψήνονταν ολοήμερα με ένα βιβλίο στο χέρι. Τύφλα να ’χει ο Χάμπερμας. Και τι βιβλία! «Δε μπλου μπαγιού», «Δε μπλου λαγκούν», «Λαβ ιν μπλου» - χέσε ψηλά ιν μπλου, γενικώς. Το «Πάλι χώρισα», που διαφημιζόταν στις στάσεις των τρόλεϊ, θα φαινόταν στα κορίτσια Έζρα Πάουντ και βάλε.
Πράγμα που βεβαίως δεν είχε τότε αναστείλει το ενδιαφέρον μας. Τεστοστερόνη, γαρ. Σήμερα, άμα τη θέα, η καθίζηση των ούτως ή άλλως πεπτωκυιών ορμονών θα ήταν ακαριαία – θα αφήναμε το καμάκι και θα πηγαίναμε πάραυτα για ούζο και ανάγνωση αθλητικής.
Η επιμονή άξιζε τον κόπο, διότι οι εκ Δανίας φιλομαθείς ήταν μεν τούβλα από εγκυκλοπαιδική μόρφωση, αλλά άκρως επιμορφωτικές σε άλλα επίπεδα. Παρά τη θετικότατη εμπειρία, μου άφησαν όμως μία αποστροφή για την ανάγνωση ανοησιών στις παραλίες. Εξηγείται: είχα φάει μεγάλη ταλαιπωρία στον ήλιο για την ευόδωση του εγχειρήματος. Σ’ αυτήν (την αποστροφή, όχι την ταλαιπωρία) προστέθηκε αργότερα μία επάλληλη: ο εκνευρισμός μου με όλα τα δημοσιεύματα για νέες εκδόσεις και βιβλία για το καλοκαίρι.
Αυτά συνιστώ να τα πετάτε αμέσως ή να τα κρατάτε και να τα διαβάζετε μετά τέσσερα χρόνια. Αν τότε δεν βρίσκετε πια τα βιβλία που αναφέρουν, θα έχετε μία ένδειξη ότι ήταν αμέσου αναλώσεως, άρα καλώς τα αποφύγατε. Αν τα βρίσκετε, δεν θα έχετε πάθει τίποτε – τα καλά βιβλία διαβάζονται μια χαρά και ύστερα από χρόνια, δεν είναι ζαρζαβατικά να μπαγιατεύουν.
Δεν εννοώ να παίρνει κανείς στις διακοπές Χάμπερμας ή Βιτγκενστάιν –υπάρχουν όμως τόσα καλά μυθιστορήματα, πολλά αρκετά ελαφρά, αλλά πάντως
λογοτεχνία με μία ποιότητα και προσπάθεια, ώστε δεν χρειάζεται να διαβάζουμε ό,τι έχει μόλις εκδοθεί μόνο και μόνο επειδή είναι «επίκαιρο». Μπορεί κανείς να διαβάσει Χεμινγουέι, στο φινάλε. Το μόνο κακό είναι ότι θα πιει κάπως παραπάνω. Το καλοκαίρι ο Ερνέστος τραβάει ούζο.
